Groot Onderhoud 2020: Diepgeworteld, breedvertakt
Het lokale niveau wordt steeds belangrijker in de erfgoedsector. Denk maar aan de dynamiek van musea, archieven en erfgoedcellen, of aan grote instellingen die met buurten of plaatselijke groepen aan de slag gaan. Of nog, aan gemeentebesturen die voor hun collectiezorg de krachten bundelen. En was het u al opgevallen dat talloze vrijwilligersinitiatieven niet ophouden aan de gemeentegrens?
Wat deze initiatieven (vaak) met elkaar gemeen hebben? Ze zijn lokaal geworteld, maar maken tegelijkertijd ook deel uit van een wijdvertakt netwerk op regionaal, Vlaams tot zelfs internationaal niveau. Precies daarover willen we het hebben, samen met ù.
Tijdens deze tiende editie van het Groot Onderhoud verkennen we samen met u de vele mogelijkheden, kansen en uitdagingen van een erfgoedwerking op het lokale en bovenlokale niveau, met aandacht voor succesvolle en inspirerende initiatieven.
Zoals de voorbije edities voorzien we een divers, afwisselend en boeiend programma. Noodgedwongen zal het dit keer helemaal digitaal zijn, u weet waarom. Maar we zullen er alles aan doen om het daadwerkelijk divers, afwisselend en boeiend te maken. En te houden, daar kan u vanop aan. Bovendien maken we het u zo makkelijk mogelijk: u hoeft dus echt geen digitale koudwatervrees te hebben.
En hadden we al gezegd dat het gratis is? Schrijf nu in!
Wat staat er op het programma?
PLENAIR | WELKOM & DUIDING
Welkom en introductie – Olga Van Oost, Algemeen directeur FARO
Waarom ‘bovenlokaal’ ook voor u relevant is – Lien Verwaeren
Voor velen is het begrip ‘bovenlokaal’ vooralsnog een nobele onbekende. Toch duikt het steeds vaker op, en al zeker in de cultuursector, en in het bijzonder in de erfgoedsector. Achter die wat ambtelijke term en ‘bovenlokaal werken’ schuilt een interessant beleidskundig en operationeel apparaat, met tal van (o.a. financiële) kansen voor de erfgoedsector. Lien Verwaeren (directeur OP/TIL, steunpunt bovenlokale cultuurwerking) licht toe wat ‘bovenlokaal werken’ inhoudt en kan betekenen voor erfgoedorganisaties.
Het ABC van ‘bovenlokaal’ – Gregory Vercauteren en Wouter Lammens
Er beweegt heel wat op beleidsvlak. En dan is het goed om even uit te zoomen en na te gaan welke tendensen er vandaag allemaal spelen op lokaal en bovenlokaal vlak. En hoe kunnen erfgoedorganisaties daarop inspelen? Want dat kunnen ze. En zeker na dit gesprek, want gewapend met nieuwe kennis en inzichten! Gregory Vercauteren, FARO-adviseur lokaal en regionaal cultureel-erfgoedbeleid en sectorcoördinator erfgoedcellen, en Wouter Lammens, FARO-adviseur lokaal en regionaal erfgoed - behoud en beheer, gaan met elkaar in gesprek en maken een duidelijk overzicht.
PARALLELSESSIES
Sessie 1: Participatie is geen projectje: hoe zorgt u voor een duurzaam engagement?
(Deze sessie is volzet.)
Participatieve trajecten betrekken lokale gemeenschappen bij allerhande erfgoedprojecten. Na afloop vermindert de betrokkenheid doorgaans. Of die valt zelfs helemaal weg. De vraag rijst hoe we participatie op een meer duurzame manier kunnen invullen. Het antwoord zou wel eens kunnen zitten in de term ‘engagement’, dat het Straatwaardenonderzoek van de Reinwardt Academie in Amsterdam definieert als: een duurzame verbondenheid, sterk gebaseerd op het aangaan van betrokkenheidsrelaties. “Bij het stimuleren van engagement gaat het niet zozeer om het halen van doelen of realiseren van acties, wel om het creëren van relaties waarin vertrouwen, wederkerigheid en gelijkwaardigheid vooropstaan.” Aan de hand van voorbeelden uit Nederland en Vlaanderen bekijken we hoe u zo’n langdurig erfgoed-engagement vormgeeft en ondersteunt. We verkennen samen de meerwaarde van deze aanpak en de randvoorwaarden die nodig zijn om een duurzaam lokaal engagement waar te maken. Met: Riemer Knoop.
Sessie 2: Erfgoed om de hoek
Lokale leefbaarheid staat hoog op de gemeentelijke agenda. Dit gaat vaak om het versterken van wijken en kernen. In deze sessie verkennen we welke rol erfgoedorganisaties kunnen spelen in de versterking van lokale leefbaarheid. Hoe kunnen erfgoedorganisaties een buurtwerking opzetten met collecties die tegemoetkomen aan lokale noden en behoeften?
Cultureel erfgoed is een belangrijke asset die lokaal kan worden ingezet in het aanpakken van enkele maatschappelijke noden en behoeften zoals vereenzaming, dementie en armoede of het verbeteren van de sociale cohesie in een buurt. Om dit aan te tonen krijgt u tijdens deze sessie enkele laagdrempelige methodieken, tools, tips & tricks waarmee u een outreachende werking kunt koppelen aan een collectiebeleid en vrijwilligerswerk. De praktijkverhalen komen van Museum Dr. Guislain en het Huis van Alijn in Gent. Ze worden toegelicht door zowel museummedewerkers als zorgprofessionals.
Sessie 3: Alleen ga je sneller, samen raak je verder. Samenwerken rond depot, behoud & beheer
Samenwerken rond de zorg voor ons gemeenschappelijk erfgoed lijkt evident. En op het eerste gezicht lijken daar ook alleen maar voordelen aan verbonden. Toch wordt meer lippendienst bewezen aan allerlei samenwerkingsmodellen dan dat er uiteindelijk concrete realisaties zijn die op hun beurt tot voorbeeld kunnen dienen.
Met het wegvallen van de provinciale culturele bevoegdheden is ook een belangrijke bovenlokale stimulans tot samenwerking weggevallen. Bestaande samenwerkingen, maar ook alle nieuwe initiatieven moeten daarom nog meer dan anders lokaal gedragen zijn en ‘bottom-up’ hun meerwaarde bewijzen.
In deze sessie willen we onderzoeken welke domeinen binnen het beheer van erfgoedcollecties zich bij uitstek lenen tot samenwerking. En die ook binnen het bereik liggen van de meeste lokale erfgoedbeheerders. Tegelijkertijd schuwen we ook niet om bepaalde problemen of nadelen aan dergelijke samenwerking te vermelden.
Sessie 4: Grenzen aan de groei. Is het failliet van de blockbustertentoonstellingen in zicht?
Vele musea ervaren al enige decennia de druk om steeds meer publiek te bereiken via internationale blockbustertentoonstellingen. Lange tijd werd dit soort van tentoonstellen als een winstgevend model gezien. Maar is dit model houdbaar? In het buitenland lijkt er een voorzichtige tegenbeweging op gang te komen waarbij musea opnieuw kiezen voor lokale verhalen en lokaal draagvlak. Bovendien, in deze coronatijd waar ‘afstand houden’ de kernregel is geworden, is het gewoonweg onmogelijk om een blockbuster, die per definitie mikt op een hoog publieksbereik, te organiseren.
Maar is er die kentering op komst? En loopt het model van de blockbuster op de laatste benen? Is het haalbaar en/of wenselijk om deze switch te maken? Wat zijn de gevolgen op economisch en maatschappelijk vlak? In deze sessie trekken we deze discussie op gang, en gaan we in gesprek met museumprofessionals.
Sessie 5: Een bovenlokaal project voor cultureel-erfgoedorganisaties. Hoe begint u eraan?
Hoe kunnen cultureel-erfgoedorganisaties een bovenlokaal cultuurproject uitwerken, zoals opgevat in het Decreet Bovenlokale Cultuurwerking? Een belangrijke sleutel voor deze projecten ligt in samenwerken, over de grenzen van gemeenten, cultuursectoren en beleidsdomeinen heen. Maar zoiets is gemakkelijker gezegd dan gedaan. In deze workshop loodsen we u samen met OP/TIL doorheen de voorwaarden, bieden we tips en inspiratie om bovenlokale samenwerking aan te knopen met interessante partners, en brengen we ervaringen in beeld van cultureel-erfgoedorganisaties die nu een project uitvoeren.
Sessie 6: Standbeelden en straatnamen: lokaal erfgoed in het oog van de storm
De verbeelding van ‘heldendom’ en ‘voorbeeldigheid’ in de publieke ruimte is al lang het voorwerp van discussie. Helden hebben blijkbaar toch een beperkte houdbaarheid. En vandaag zitten we in een echte beeldenstorm. Naar aanleiding van de Black Lives Matter-beweging werd het smeulende vuur aangewakkerd; standbeelden werden - als symptomen van een pijnlijke kolonisatiegeschiedenis beklad, van hun sokkels getrokken en aangeklaagd. Welke rol kunnen cultureel-erfgoedorganisaties opnemen in dit debat? Hoe gaan we om met deze beladen getuigenissen van kolonisatie, maar ook van collaboratie, van genderdiscriminatie, enz.? Hetzelfde geldt voor straatnamen en zelfs gebouwen die een intussen beladen naam dragen. Wat doen we bijvoorbeeld met een Cyriel Verschaevestraat? En hoe kan meer genderdiversiteit in de publieke ruimte verschijnen, naast de helden van vandaag?
In deze sessie fileren we enkele (internationale) voorbeelden. U kiest daarbij welke voorbeelden en welke thema’s we tegen het licht zullen houden. Vervolgens bespreken we de strategieën die cultureel-erfgoedorganisaties kunnen volgen om met dit beladen erfgoed verder aan de slag te gaan.
Sessie 7: Erfgoedspel, samenwerken met jeugdbewegingen
Hoe kan u het lokale jeugdwerk bij uw erfgoedwerking betrekken? Vijf erfgoedcellen uit West-Vlaanderen bogen zich over deze vraag en startten bij wijze van antwoord een co-creatietraject op met jeugdbewegingen. Dat leidde tot de ontwikkeling van echte erfgoedspellen. In deze sessie ontdekt u op speelse manier hoe zij aan de slag gingen om samen deze erfgoedspellen te maken. Bovendien presenteren de partners een toolkit waar ook u en andere erfgoedorganisaties mee aan de slag kunnen.
PLENAIR: Wrap-up en bijdrage Jan Jambon, Vlaams minister van Cultuur