De General International Standard Archival Description (ISAD(G)) is een archiefbeschrijvingsstandaard van de International Council on Archives (ICA). De hier gepresenteerde vertaling werd gemaakt door een ad hoc samengestelde werkgroep en grondig nagelezen door een aantal experten.

De originele Engelse versie van ISAD(G), vertalingen in enkele andere talen en de Guidelines for the translation of standards vind je terug op de website van het ICA Committee on Descriptive Standards (ICA/CDS) of op de algemene ICA-website.

ISAD(G) - Nederlandse vertaling

Download hieronder de Nederlandse vertaling van ISAD(G).

Over de vertaling van ISAD(G)

De idee om een algemeen aanvaarde Nederlandse vertaling van de ISAD(G) standaard te maken ontstond medio 2001, bij het opstellen van ISAD(G) conforme beschrijvingen in het Universiteitsarchief van de KU Leuven en op het Antwerpse Stadsarchief. De initiatiefnemers hadden het gevoel dat een vertaling van de termen van ISAD(G) niet alleen hun dagelijks gebruik maar ook de verspreiding van het gebruik van de standaard in Nederland en Vlaanderen ten goede zou kunnen komen.

Het vertaalproject werd door hen binnen de schoot van de Werkgroep Automatisering van de VVBAD - sectie Archief voorgesteld en door de Werkgroep aanvaard. Bij navraag bleek er ook aan de Nederlandse Archiefschool interesse te bestaan voor een Nederlandse ISAD-vertaling, en het was mee onder impuls van de Nederlanders dat ervoor gekozen werd om niet enkel termen en hun definities maar de hele standaard te vertalen.

Voor de Archiefschool namen Peter Horsman (docent en coördinator onderzoek) en Erika Hokke (docent) het werk op. Voor de Werkgroep Automatisering van de VVBAD namen Willem Vanneste (Stadsarchief Antwerpen) en Marc Nelissen (Universiteitsarchief K.U.Leuven) deze taak op zich.

• In een eerste fase vertaalde elk van de projectdeelnemers een deel van de tekst. De tekstbrokken werden dan rondgezonden en door ieder van commentaar voorzien. Dit commentaar werd verwerkt tijdens enkele vergaderingen in Amsterdam en Antwerpen in de loop van mei en juni 2003.

• In een tweede fase werd tijdens de zomermaanden van 2003 de volledige tekst voorgelegd aan een aantal experten, die een eerste lezing en correctie verrichten: Jan Anckaer (Stadsarchief Antwerpen), Peter Heyrman (KADOC, Leuven), Eddy Put (Algemeen Rijksarchief, Leuven), Inge Schoups (Stadsarchief Antwerpen), Patrick Temmerman (Studiecentrum Oorlog en Maatschappij, Brussel) en Stephanie Waeyenbergh (Universiteitsarchief VUB, Brussel). In het algemeen waren deze experten opgetogen over het initiatief en tevreden met de kwaliteit van het vertaalwerk. Anderzijds leverden ze heel wat fundamentele correcties en opmerkingen die in de hier aangeboden versie al grotendeels verwerkt zijn. Ze waren ook unaniem in hun vraag om de tekst nog wat meer te vernederlandsen door het gebruik van kortere zinnen, minder passieve constructies en meer komma's.

• Tijdens de derde fase, die begon met het openstellen van deze website, werd de tekst getoetst aan 'het veld' in Vlaanderen en Nederland. Via de websites van de VVBAD en de Archiefschool werd de tekst ter commentaar aangeboden. De consultatieronde liep tot 22 december 2003.

• Tijdens de vierde fase werden de binnengekomen commentaren verwerkt en de tekst definitief vastgesteld. Mogelijk lonkt daarna de vertaling van ISAAR(CPF), de standaard voor het structureren van authority records die in een nieuwe versie in augustus 2004 op het Internationaal Archiefcongres van de ICA in Wenen voorgesteld zal worden.

Afspraken over de vertaling

• De Translation Guidelines van het ICA Committee on Descriptive Standards vragen om een heel letterlijke vertaling, zowel naar de inhoud als naar de vorm. De vertalers hebben dit ter harte genomen en hebben onder het motto '... ook draken van zinnen hebben recht op een letterlijke vertaling' een tekst gemaakt die zo dicht mogelijk aansluit bij het origineel, met de voorgeschreven identieke lay-out. De enkele minieme wijzigingen aan de oorspronkelijke tekst houden verband met enkele zinsneden in verband met vertalingen die enkel in de context van de Engelse basistekst begrijpelijk zijn, en de verschillende alfabetisering van de 'Verklarende lijst van termen gebruikt in de algemene regels'.

• Waar de Engelse tekst vaste grammaticale constructies gebruikte om het normerende karakter tot uiting te brengen, werd dat in de Nederlandse versie overgenomen. Zo wordt bijvoorbeeld de Engels constructie om alle Rules met een infinitief te beginnen in het Nederlands overgenomen.

• De vertalers hebben gestreefd naar eenvormige vertalingen van dezelfde term in heel de tekst. Daartoe werd een lijst van termen met vaste vertalingen gehanteerd. Bij correctie moet men erop letten dat voorgestelde alternatieve vertalingen van toepassing zijn op alle plaatsen waar de term in kwestie voorkomt.

Voorbeelden van de hier bedoelde vaste vertalingen zijn 'indien van toepassing' (as appropriate), 'organisatie' (corporate body), 'geven' (give), 'vaststellen, identificeren' (identify), 'aangeven, vermelden' (indicate), 'beheren' (maintain), 'provide' (verschaffen), 'record' (vastleggen), 'meeting' (bijeenkomst), 'represent' (voorstellen)... De vaktermen die voorkomen in de 'Verklarende lijst van termen gebruikt in de algemene regels' of verwijzen naar de Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen hebben in deze context natuurlijk een ander statuut. Uiteraard is ervoor gezorgd dat hun vertaling door de hele tekst heen eenvormig blijft. Een andere of licht gewijzigde vertaling van deze termen raakt echter vaak rechtstreeks aan de betekenis die men aan de Engelstalige ISAD(G) tekst verbindt, en zal telkens grondig geargumenteerd moeten worden.

• Er is gestreefd naar een 'zuivere vertaling'. De eis van een letterlijke vertaling laat niet toe om aan de tekst commentaar toe te voegen ter verduidelijking of om de internationale regels meer in overeenstemming te brengen met de nationale of lokale gebruiken. Wel werd commentaar verzameld met het oog op een latere bundeling ervan.

• De vertaling steunt zwaar op de archiefterminologie. Het verschijnen van de Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen, waarvan tijdens het vertalen al een concepttekst circuleerde, werd beschouwd als een opportuniteit om de vertaalde tekst zo dicht mogelijk te laten aansluiten bij de Nederlandse en Vlaamse praktijk. Wanneer voor de vertaling van Engelse vaktermen verschillende keuzes voorlagen, kreeg een term uit de Vlaams-Nederlandse archiefterminologie de voorkeur.

• Bij het vertalen van de gebied- en veldnamen zelf werd ernaar gestreefd om bruikbare labels te creëren: korte en toch duidelijke termen die kunnen gebruikt worden voor de benoeming van velden tijdens de presentatie van de gegevens in gedrukte vorm of op schermformaat.

Nuttige hulpmiddelen waren anderstalige versies van ISAD(G):

• Franse en Italiaanse vertaling
• ISAAR(CPF)
• Lexicon van Nederlandse archieftermen, 's-Gravenhage, 1983. 
• Peter Walne (ed.), Dictionary of archival terminology/Dictionnaire de terminologie archivistique; English and French. With equivalents in Dutch, German, Italian, Russian and Spanish. 2nd rev. edition, K.G. Saur, 1988 (ICA Handbooks Series, 7)
• Herman Coppens, Archiefterminologie. Archieftermen voor gebruik in het Rijksarchief, Brussel, 1990. 
• Peter Horsman, "Engelstalige archieftermen in het Nederlands verklaard", in Toegang. Ontwikkelingen in de ontsluiting van archieven, reds. Theo Thomassen, Bert Looper, Jaap Kloosterman (Stichting Archiefpublicaties, Jaarboek 2001), 259-267 (verbeterde en aangevulde heruitgave van de vroeger verschenen gelijkaardige lijst in Naar een nieuw paradigma in de archivistiek, reds. P.J. Horsman, F.C.J. Ketelaar, T.H.P.M. Thomassen (Stichting Archiefpublicaties, Jaarboek 1999), 231-242)
• A.J.M. den Teuling, Archiefterminologie voor Nederland en Vlaanderen, 's-Gravenhage, 2003